شریک سازید:
گزارشگر؛ سلما احمدی
در سال ۲۰۲۵، موج گسترده‌ای از اخراج مهاجران افغان از ایران آغاز شده است؛ روندی که باعث بروز بحران انسانی عمیق، افزایش آوارگی و نگرانی‌های بین‌المللی شده است. بسیاری از این مهاجران که سال‌ها در ایران زندگی و کار کرده‌اند، ناگهان مجبور به ترک کشور شده‌اند؛ بی‌آنکه شرایط لازم برای بازگشت ایمن و با کرامت فراهم باشد.
از زبان مهاجران: روایت زندگی در تبعید و بازگشت اجباری
فاطمه، یکی از زنانی است که پس از ۸ سال زندگی در مشهد مجبور به بازگشت شده است. او به راحیل نیوز می‌گوید:
"زندگی‌ام در ایران سخت بود، اما خانه و امنیت بیشتری نسبت به افغانستان داشتم. وقتی گفتند باید برویم، ترس و نگرانی همه وجودم را گرفت. حتی جایی برای زندگی در افغانستان ندارم."
علی، جوانی که ۱۵ سال در ایران کار کرده و حالا اخراج شده است به راحیل نیوز می‌گوید:
"کارگری ساده بودم، اما زندگی‌ام را می‌خواستم بسازم. حالا دوباره باید از صفر شروع کنم، در کشوری که هیچ امنیت و آینده‌ای ندارد."
ابعاد بحران: آمار و واقعیت‌ها
بر اساس گزارش سازمان بین‌المللی مهاجرت (IOM)، بیش از ۴۵۷ هزار مهاجر افغان از ابتدای سال ۲۰۲۵ تاکنون از ایران به افغانستان بازگشته‌اند که نزدیک به سه چهارم آن‌ها به صورت اجباری اخراج شده‌اند. مقامات ایرانی اعلام کرده‌اند که همه مهاجران بدون مدارک تا تاریخ ۶ جولای ۲۰۲۵ باید خاک ایران را ترک کنند.
این موج اخراج‌ها، خانواده‌های زیادی را بی‌خانمان کرده و آنان را به اردوگاه‌های مرزی با امکانات بسیار محدود روانه کرده است. کودکان، زنان باردار و سالمندان در شرایط بسیار دشواری به سر می‌برند و دسترسی به خدمات پزشکی، آموزشی و خوراکی به شدت محدود است.
واکنش سازمان‌های بین‌المللی
کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل (UNHCR) و سازمان بین‌المللی مهاجرت با صدور بیانیه‌هایی شدیداً نسبت به این روند هشدار داده و خواستار توقف اخراج‌های اجباری و فراهم کردن امکان بازگشت داوطلبانه و ایمن شده‌اند. مسئولان این نهادها تاکید کرده‌اند که بازگشت اجباری مهاجران به ویژه در شرایط ناامن افغانستان، می‌تواند منجر به فجایع انسانی و گسترش بحران‌های اجتماعی شود.
پیامدهای اقتصادی و سیاسی
هزینه‌های اقتصادی اخراج مهاجران نیز قابل توجه است. رسانه‌های ایرانی اعلام کرده‌اند که متوسط هزینه اخراج هر مهاجر حدود پنج میلیون تومان برآورد می‌شود که این موضوع درآمدی چند میلیارد تومانی برای دولت ایران به همراه داشته است.
از سوی دیگر، این بحران می‌تواند روابط ایران با کشورهای همسایه و جامعه جهانی را تحت تاثیر قرار دهد و فشارهای بین‌المللی بر تهران برای مدیریت بهتر بحران افزایش یابد.
چشم‌انداز مبهم مهاجران افغان
با افزایش اخراج‌ها، بسیاری از مهاجران در وضعیت ناامنی و بی‌ثباتی قرار گرفته‌اند. در داخل افغانستان، بحران‌های اقتصادی و سیاسی شرایط را برای بازگشت‌کنندگان دشوارتر کرده و بسیاری از آنان مجبور به زندگی در اردوگاه‌ها یا مناطق ناامن شده‌اند.
همچنین پاکستان و برخی دیگر از کشورهای منطقه نیز در حال اتخاذ سیاست‌های مشابهی هستند که می‌تواند وضعیت مهاجران افغان را پیچیده‌تر کند.
جمع‌بندی
بحران اخراج مهاجران افغان از ایران، مسئله‌ای است که نیازمند توجه و همکاری گسترده بین‌المللی است. بدون حمایت‌های بشردوستانه، راه‌حل‌های پایدار و توجه جدی به حقوق انسانی مهاجران، این موج مهاجرت اجباری می‌تواند به فاجعه‌ای بزرگ انسانی تبدیل شود.
